Ý NGHĨA CỦA ĐIỀU 4 HIẾN PHÁP VÀ NỀN DÂN CHỦ PHÁP TRỊ

ĐẠI NGÀN


                       



Việt Nam lâu nay luôn cổ vũ, đề cao, nhấn mạnh ý nghĩa của nền dân chủ pháp trị. Nhưng mặt khác, điều 4 hiến pháp vẫn được luôn xem là thành trì bất khả xâm phạm. Giữa hai việc này mang ý nghĩa nhất quán như thế nào và nó có điều gì tự nghịch lý trong đó hay không, là điều tôi đang muốn bàn tới.


Nguyên văn điều 4 hiến pháp hiện nay nói “Đảng cộng sản Việt Nam, đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đại biểu trung thành quyền lợi của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, theo chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Mọi tổ chức của đảng hoạt động trong khuôn khổ hiến pháp và pháp luật”.

Ở đây cần lưu ý trước nhất đến câu chót “Mọi tổ chức của đảng hoạt động trong khuôn khổ của hiến pháp và pháp luật”. Điều này hàm ý luật pháp là cao hơn và mọi hoạt động của đảng chỉ có thể ở trong khuôn khổ của pháp luật đó. Nhưng trước câu chót này thì lại có câu “Đảng CSVN là lực lượng lãnh đạo nhà nước và xã hội”. Có nghĩa đảng phải lãnh đạo cả pháp luật. Nhưng trong khi đó pháp luật lại được quan niệm là cao hơn đảng. Đây có phải chăng là một sự trống đánh xuôi kèn thổi ngược, một sự nghịch lý và mâu thuẫn trong nhận thức và lý luận. Điều này xin để tất cả mọi người cùng thảo luận. Bởi đảng lãnh đạo nhà nước và xã hội, có nghĩa đảng đã tự đồng hóa vai trò của mình với vai trò của pháp luật, vì nhà nước là phải thực hiện theo pháp luật, nhưng xã hội là chủ thể tối hậu làm ra luật (thông qua Quốc hội), nên lãnh đạo xã hội cũng có nghĩa là lãnh đạo cả pháp luật.

Còn điều 4 định nghĩa đảng như thế nào ? Là “đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đại biểu trung thành quyền lợi của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, theo chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh”. Rõ ràng ở đây chỉ có mệnh đề xuôi mà không có mệnh đề ngược. Có nghĩa nó như một tiên đề được khẳng định để mọi người đều phải chấp nhận mà không cần phải chứng minh hay phải lý giải. Như thế sự khẳng định này do đâu mà có, từ đâu mà ra, lý do và nền tảng khách quan của nó có hay không và như thế nào là điều cần được làm sáng tỏ.

Bởi ý nghĩa hiến pháp phải là sự tập trung trí tuệ của toàn dân. Hiến pháp cần phải có nền tảng lý tính, không phải thuần túy cảm tính hay ý chí. Nói khác nó cần phải có ý nghĩa hoặc giá trị khoa học khách quan để nhằm áp dụng và thực hiện một cách thật sự có kết quả, hiệu quả nhất trong xã hội. Thế nhưng nếu đảng lãnh đạo cả xã hội, tức lãnh đạo cả quốc hội, liệu tính khoa học khách quan của nội dung trên có thật sự ý nghĩa hay không hay nó lại chỉ thuần túy ý chí khẳng định và cảm tính chủ quan nhận thức.

Tất cả những tính cách đều là những điều mang tính cấm kỵ, không được ai đụng đến, kể cả quốc hội, mỗi đại biểu quốc hội, vì nói đến là động chạm tới đảng, tới niềm tin và ý thức khẳng định của đảng, nói tới có thể bị cho là phản động hay chống đảng. Nhưng nếu như vậy thì ý nghĩa và tính cách của nền dân chủ pháp trị là gì ? Bởi dân chủ pháp trị có nghĩa là mọi người, tức mọi người dân, mọi đảng viên, kể cả đảng, đại biểu quốc hội, toàn quốc hội đều nhất thiết phải tuân thủ pháp luật và có quyền buộc mọi người khác phải tuân thủ pháp luật. Nếu như thế thì mọi người đều có quyền phản biện đúng đắn về bất kỳ điều gì mình thấy cần thiết và có ích lợi chung nhất. Bởi chính trị không thể như toán học chỉ biết chấp nhận một tiên đề nào đó đã có, chính trị cũng không thể chỉ là tình cảm hay cảm tính chỉ dựa vào ý chí, sở thích, kinh nghiệm đặc thù, riêng biệt của các cá nhân, mà chính trị tốt đúng đắn, khách quan nhất thiết phải có nền tảng chính là khoa học xã hội.

Tôi chỉ muốn nói đôi điều vậy thôi để tất cả mọi người cùng suy nghĩ về điều 4 hiến pháp Việt Nam hiện nay một cách trung thực, mạnh dạn, thiện chí, thiết thực, cụ thể, kể cả bao quát nhất, cũng như mang ý nghĩa, giá trị, tầm vóc, kết quả cùng triển vọng nhất.