Công Đoàn sẽ bảo vệ quyền lợi của công nhân?

Hòa Ái, phóng viên RFA

Từ năm 2006 cho đến nay, ngày càng có nhiều công nhân ở các công ty khắp cả nước đình công với mức độ nhiều hơn do đồng lương nhận về quá thấp, không đủ chi tiêu cho đời sống hằng ngày.

Hầu như tất cả các cuộc đình công này đều bị cho là trái luật và nguyện vọng chính đáng của những công nhân trong nhiều trường hợp không được đáp ứng. Câu hỏi đặt ra là vai trò của Công Đoàn như thế nào để bảo vệ quyền lợi của công nhân?

Lương quá thấp

Ngày nay nhiều người tiêu dùng ở các nước Âu, Mỹ cũng như các quốc gia khác trên thế giới bắt gặp nhiều mặt hàng được xuất khẩu từ Việt Nam. Chẳng hạn như một đôi giày thể thao hiệu Nike có mác “Made in Việt Nam” trong một cửa hàng sang trọng ở Hoa Kỳ có giá 100 đô la nhưng mấy ai biết được đồng lương của người công nhân làm ra đôi giày này chỉ tương xứng chưa đến giá trị của 2 đôi giày hiệu khi họ nhận về trong một tháng.

Trong xu thế toàn cầu hóa, Việt Nam là một thị trường thu hút nhiều doanh nghiệp nước ngoài vì có tiềm năng lao động rẻ. Hiện nay, lực lượng công nhân chiếm khoảng 15 triệu người và gần như đồng lương của công nhân không đáp ứng đủ cho nhu cầu sống căn bản hằng ngày.


Trong khoảng thời gian hơn 5 năm qua có 80% các cuộc đình công của công nhân khắp nơi là yêu cầu tăng lương. Trong những ngày trung tuần tháng tư này, báo chí trong nước đưa tin có rất nhiều công nhân ở khắp nơi đình công liên tiếp. Sáng 12 /4, hàng trăm công nhân của công ty TNHH chế biến thủy sản Minh Phú ở Hậu Giang không làm việc, yêu cầu công ty giải quyết chế độ tiền lương hợp lý.



Ngày 13/4, rất nhiều công nhân công ty TNHH Đại Minh tại Đà Nẵng đồng loạt nghỉ việc, yêu cầu giải quyết chế độ lương bổng. Sáng 14/4, gần 3000 công nhân của công ty TNHH IVORY Vietnam Thanh Hóa đình công đòi chủ sử dụng lao động tăng thêm tiền trợ cấp hàng tháng. Các công nhân công ty này cho báo Dân Trí biết nguyên nhân họ đình công là do giá cả tăng trong khi tiền lương và tiền trợ cấp hàng tháng quá ít ỏi, không đủ chi tiêu cho cuộc sống. Họ phải làm tăng ca hơn 50 tiếng đồng hồ/tháng thì lương của họ cũng chỉ được 2,5 triệu/tháng mà thôi.

Trả lời câu hỏi báo Tiền Phong hôm 26/4 vì sao công nhân-một trong những đối tượng đóng góp rất lớn cho phát triển kinh tế xã hội lại hưởng thành quả lao động ít nhất, không đủ sống, ông Mai Đức Chính-Phó chủ tịch Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam cho rằng nguyên nhân là vì các chính sách, pháp luật còn kẻ hở nên giới chủ bóc lột công nhân. Ông Mai Đức Chính nêu lên ví dụ các doanh nghiệp lợi dụng quy định lương tối thiểu thấp, chỉ trả cao hơn mức lương tối thiểu một chút thì nhà nước không thể xử lý được. Một trường hợp ví dụ cụ thể cho một người ở Hà Nội phải có thu nhập hơn 3 triệu đồng /tháng thì mới đảm bảo mức sống tối thiểu nhưng lương tối thiểu cao nhất ở khu vực này là 2 triệu đồng/tháng, chỉ đáp ứng được 60% mức sống căn bản.
 “

Nhà nước không nên quy định mức lương tối thiểu. Nếu mình quy định mức lương tối thiểu thì có một số các doanh nghiệp chỉ trả lương theo mức đó thôi.
LS. Nguyễn Văn Hậu
Phó chủ tịch Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam cho biết nhà nước sẽ đưa ra các quy định tiền lương tối thiểu phải đảm bảo mức sống tối thiểu của công nhân. Lương tối thiểu sẽ tăng lên 3,65 triệu đồng vào năm 2014 và 4 triệu đồng vào năm 2015. Chúng tôi trao đổi với luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó chủ tịch Hội luật gia TP.HCM về vấn đề liệu  mức lương tối thiểu trong những năm tới sẽ đảm bảo cho công nhân có một cuộc sống đầy đủ hơn hay không, luật sư Hậu cho biết như sau:

“Theo tôi nghĩ rằng nhà nước không nên quy định mức lương tối thiểu. Bởi vì nếu mình ghi mức lương tối thiểu sẽ trở thành lách luật. Nếu mình quy định mức lương tối thiểu thì có một số các doanh nghiệp chỉ trả lương theo mức đó thôi. Không nên quy định như vậy mà mình nên quy định cái khung lương theo trượt giá. Tức là hằng năm nhà nước nên quy định trượt giá cho người lao động. Cho nên mình khuyến khích làm sao cho cả người sử dụng lao động phải trả lương cao nhất cho người lao động. Thế thì họ phải đủ sống thì họ mới làm việc được.”

Gần như 100% các cuộc đình công của công nhân hiện nay được xem là trái pháp luật do quy định về thủ tục xin phép quá rắc rối. Ông Mai Đức Chính trong buổi trả lời báo Tiền Phong cũng xác nhận quy định về trình tự đình công của công nhân rất khó khả thi. Hầu hết các cuộc đình công xảy ra đều bị các lực lượng công an can thiệp, giải tán. Và kết quả của các cuộc đình công đều không đáp ứng được nguyện vọng chính đáng của người lao động.

Vai trò của công đoàn

 Một điều quan trọng mà dư luận rất quan tâm là vai trò chức năng của tổ chức công đoàn hầu như không được nhắc đến trong các tranh chấp quyền lợi xảy ra giữa các chủ doanh nghiệp và công nhân lao động. Thực tế hiện nay có một số công đoàn chuyên trách lãnh lương của công đoàn nhà nước. Bên cạnh đó cũng có một số cán bộ chuyên trách nhận lương từ doanh nghiệp. Dù với trách nhiệm bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công nhân và công nhân viên chức nhưng tổ chức công đoàn khó có thể đóng vai trò độc lập.

Phó chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam nhận định là do cán bộ công đoàn lãnh lương cao từ doanh nghiệp nên phụ thuộc và bênh vực cho chủ sử dụng lao động, còn đứng về phía công nhân thì dễ bị sa thải hoặc không được ký lại hợp đồng. Ông Mai Đức Chính cho biết sẽ có nhiều quy định mới về đình công, sẽ được bổ sung vào luật công đoàn và Bộ luật Lao động trong thời gian sắp tới.

Luật sư Nguyễn Văn Hậu cho biết luật công đoàn đang áp dụng hiện nay được soạn thảo năm 1957 và năm 1990 là khá lâu và có nhiều hạn chế, bất cập không phù hợp với giai đoạn kinh tế thị trường. Theo luật sư Hậu thì công đoàn là đại diện cho người lao động. Cho nên trong sửa đổi lần này sẽ có công đoàn chuyên trách và tạo nên kinh phí công đoàn lên 2%. Luật sư Hậu nói:
 “

Luật lần này phải làm rõ quyền lợi của người lao động khi tham gia công đoàn và trách nhiệm của tổ chức công đoàn đối với các thành viên của mình là bảo vệ quyền lợi của người lao động.

LS. Nguyễn Văn Hậu

“Mức đóng phí lần này cũng sẽ theo quy định hiện hành là thu phí 2% cho hoạt động công đoàn để công đoàn hoạt động sẽ hoạt động tích cực hơn. Tức là sắp đến đây công đoàn sẽ hoạt động chuyên trách, mang tích chất độc lập. Trong lần này sẽ sửa đổi một cách cơ bản trong luật công đoàn. Lần soạn thảo này kinh phí không phải sử dụng cho bản thân công đoàn mà là để bảo vệ và chăm lo phúc lợi cho người lao động.Và đồng thời để cho người lao động gắn bó với công đoàn thì luật lần này phải làm rõ quyền lợi của người lao động khi tham gia công đoàn và trách nhiệm của tổ chức công đoàn đối với các thành viên của mình là bảo vệ quyền lợi của người lao động.”

Hơn 15 triệu công nhân trong nước đang trông chờ vào những qui định mới được sửa đổi và bổ sung trong luật công đoàn và Bộ luật Lao động bảo vệ cho người lao động. Cũng như luật pháp có những quy định rõ ràng về vai trò và chức năng của tổ chức công đoàn sẽ đóng vai trò đại diện cho cả chủ sử dụng lao động và người lao động để góp phần thúc đẩy mối quan hệ tiến bộ hơn và hài hòa hơn giữa chủ doanh nghiệp và công nhân lao động trong thời đại công nghiệp hóa hiện nay.